Bójka i pobicie, choć często uznawane są za pojęcia tożsame, to jednak znacząco się od siebie różnią. Tak naprawdę są to czyny zabronione o całkowicie odmiennym charakterze.
Czym są bójka i pobicie? Jakie są pomiędzy nimi różnice? Jakie sankcje przewiduje prawo karne za dopuszczenie się tych czynów?
Czym jest bójka?
Aby prawidłowo przedstawić definicję pojęcia „bójka” trzeba odwołać się bezpośrednio do orzecznictwa Sądu Najwyższego, który dokładnie i wyczerpująco zajął się tym zagadnieniem.
Zgodnie z wyrokiem z dnia 21 maja 1973 r. (III KR 91/73) „(…) bójką jest takie zachowanie się, w którym następuje zwada, starcie pomiędzy osobami (których jest co najmniej trzy), a każdy z jej uczestników występuje w podwójnym charakterze, raz jako napastnik, raz jako napadnięty”.
Co to jest „pobicie”?
W myśl wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1980 r. (Rw. 382/80, Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Wojskowa, nr 1–2/81, poz. 5) pobicie to „napaść co najmniej dwóch sprawców na jedną lub więcej osób. Nie oznacza to jednak, że w wypadku większej liczby pokrzywdzonych poszczególni sprawcy muszą wziąć udział w pobiciu każdego z nich, gdyż do bytu przestępstwa wystarczające jest działanie skierowane chociażby przeciwko jednemu z pokrzywdzonych”.
Jakie są różnice pomiędzy bójką a pobiciem?
W świetle powyższego, stwierdzić można, że zarówno bójka, jak i pobicie to czyny zabronione będące zdarzeniami zbiorowymi, w których uczestniczą co najmniej trzy osoby. Zasadnicze różnice pomiędzy bójką a pobiciem sprowadzają się do następujących okoliczności:
- każdy uczestnik bójki jest jednocześnie osobą atakującą i atakowaną,
- pobicie to czynna napaść dwóch lub więcej osób na jedną osobę albo grupy osób na inne osoby.
Tym samym, w przypadku pobicia występuje wyraźny podział ról osób, które w niej uczestniczą na napastników i broniących się – napastnik atakuje, a jego ofiarą jest osoba napadnięta, podczas gdy bójka charakteryzuje się tym, iż sprawcy występują w obu tych rolach jednocześnie.
Co oznacza udział w bójce lub pobiciu?
Udział w bójce lub pobiciu należy rozumieć bardzo szeroko. – Z praktyki orzeczniczej sądów wynika jednoznacznie, że zaliczają się do tego zarówno wszelkie działania fizyczne polegające na zadawaniu innej osobie uderzeń rękami, głową, kopaniu etc., jak i inne zachowania, takie jak przytrzymywanie lub obezwładnianie osoby, którą inni biją. – tłumaczy adwokat Bartosz Grube.
Sąd Najwyższy stwierdził, że „do przyjęcia odpowiedzialności za udział w pobiciu nie jest konieczne, by sprawca uderzył czy kopnął pokrzywdzonego lub w jakikolwiek inny sposób naruszył jego nietykalność cielesną. Wystarczy, by sprawca swoim zachowaniem, np. stworzeniem warunków ułatwiających działania bezpośrednich sprawców, postawą, a nawet samą obecnością wśród osób czynnie występujących przeciwko pokrzywdzonemu – przy braku jednoznacznie wyrażonego nieakceptowania takiego zachowania – zwiększał zagrożenie u pokrzywdzonego i przyczyniał się do wzrostu dysproporcji siły między sprawcami pobicia i pokrzywdzonym”.
Zgodnie z jednym z wyroków Sądu Najwyższego, przestępstwo udziału w bójce polega na „umyślnym wzięciu udziału w zdarzeniu o takim charakterze, że jego uczestnicy atakują się wzajemnie i z takim natężeniem, iż stwarza to dla nich niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia”.
Jakie są zasady odpowiedzialności sprawcy?
Praktyka orzecznicza wskazuje, ze w przypadku, gdy nastąpił uszczerbek na zdrowiu lub śmierć poszkodowanego, wina sprawcy zachodzi nawet wtedy, gdy między jego zachowaniem, a takim właśnie skutkiem nie istnieje związek przyczynowy, jednakże mógł on przewidzieć, że taki będzie efekt zbiorowego działania. Odpowiedzialność ponosi również sprawca, który nie zadał ofierze żadnego ciosu, ale na przykład okrzykami zagrzewał uczestników bójki do agresji i zadawania ciosów.
Sądy wielokrotnie stwierdzały również, że zachowanie sprawcy, mające postać podżegania lub pomocnictwa, jest sprawstwem udziału w pobiciu, jeżeli odbywa się w czasie i miejscu ataku na ofiarę przez jednego lub więcej sprawców, a ponadto objęte jest świadomością każdego z atakujących, jako współdziałanie w pobiciu tej ofiary.
– Za udział w bójce orzecznictwo uznaje również zachowanie w postaci samego faktu obecności przy zajściu. Stanowi ono bowiem zgodnie z zamiarem sprawcy moralne poparcie i fizyczne zabezpieczenie jednego z uczestników na wypadek, gdyby sytuacja rozwinęła się dla niego niekorzystnie. – dodaje mecenas Bartosz Grube.
Udziałem w pobiciu jest nie tylko zadawanie razów innym osobom, ale jest nim każda forma kierowanego wolą udziału w grupie napastniczej, gdyż obecność każdego jej uczestnika zwiększa przewagę napastników i przez to ułatwia im dokonanie pobicia, zadawanie razów, a wzmaga niebezpieczeństwo nastąpienia skutków w zdrowiu ofiar.
Udział w bójce lub pobiciu nie może polegać na zaniechaniu, a więc musi on przybrać formę działania sprawcy.
Należy pamiętać, że o ile osoba pokrzywdzona pobiciem, może korzystać w takim zajściu z przywileju obrony koniecznej, to tego rodzaju uprawnienie nie przysługuje żadnemu z uczestników bójki.
Co grozi za udział w bójce lub pobiciu?
Sankcje karne, które grożą za udział w bójce lub pobiciu, wskazane są w art. 158 oraz art. 159 Kodeksu karnego, przy czym wyróżnić można zwykłą formę popełnienia tych przestępstw, jak i postać kwalifikowaną. Ta ostatnia powoduje zaostrzenie odpowiedzialności karnej sprawcy.
- Zgodnie z Kodeksem karnym, osoba, która bierze udział w bójce lub pobiciu, powodującym narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo wywołania uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
- Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka, wówczas sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
- W przypadku jednak, gdy bójka lub pobicie spowodowały śmierć człowieka, winny podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
- W razie, gdy doszło do użycia broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Oprac. Mateusz Kalinowski
